زمانی که مصرف الکل به مدت یکسال باعث بروز یکی از مشکلات زیر در فرد شود ، می توان گفت که شخص معتاد الکل شده است .

1-  ناتوانی در انجام وظایف شعلی ، مدرسه و وظایف منزل

2-  تمایل به نوشیدن الکل حتی در مواقعی که جان فرد به خطر می افتد مانند رانندگی

3-  نوشیدن الکل زمانی که از لحاظ قانونی ممنوع است. مانند رانندگی

4-  ادامه دادن به مصرف الکل حتی زمانی که فرد به علتِ سوءِ مصرف دچار مشکلاتی شده باشد

الکلیسم یا وابستگی به الکل ، شدیدترین حالت اعتیاد به الکل است. در حقیقت الکلیسم یک بیماری مزمن است که به طبعِ آن مصرفِ الکلِ فرد تا جایی افزایش میابد که باعث بروز مشکلات جسمی و فکری شده و فرد را از انجامِ وظایف خانوادگی و اجتماعی باز می دارد.

اعتیاد به الکل و الکلیسم هم از عوامل ژنتیکی و هم از عوامل محیطی نشأت می گیرد. و همانطور که گفته شد یک بیماریِ مزمن است که می تواند تا پایان عمر فرد ادامه یابد. مسیری که افراد تا الکلی شده می پیمایند ، یک مسیر مشخص است و علائم آن قابل شناسایی و پیشگیری هستند.

اعتیاد به الکل و الکلیسم همه نژادها ، اقوام و جنسیت ها را در بر میگیرد. تخمین زده می شود که نزدیک به 14 میلیون آمریکایی معتاد الکل هستند. وابستگی به الکل در میان مردان شایع تر است و بیشترین مصرف کنندگان در گروه سنیِ 18 تا 29 سال هستند. هر چه سن افرادِ مصرف کننده پایین تر باشد ، احتمال بروز مشکلات ناشی از مصرفِ الکل در آنها افزایش میابد.

اثرات الکل در بدن بسیار متفاوت است. اما از معمول ترینِ آنها می توان به کاهش سرعتِ عکس العمل ، اختلال در بینایی و شنوایی اشاره کرد. و مصرف بیش از اندازهِ آن باعث عدم تعادل و افتادن ، بروز تصادف و دیگر مشکلات آسیب زا میشود.

همچنین مصرف الکل تأثیراتِ متفاوتی بر خانوم ها نسبت به آقایان دارد. در واقع خانوم ها نسبت به اثرات الکل مقاومت کمتری از خود نشان می دهند و بیشتر از آقایان در معرض خطرات ناشی از مصرف الکل هستند. اعتیاد به الکل در زنان مشکلاتِ جسمیِ به مراتب جدی تری نسبت به مردان را به همراه دارد و زنان زودتر با مشکلات مغزی ، قلبی و کبدی مواجه می شوند.

علائم الکلیسم:

1- هوس و میل شدید به مصرف الکل

2- از دست دادنِ کنترل هر بار که فرد الکل می نوشد

3- وابستگیِ جسمی که معمولا با افزایش مقاومت فرد همراه است

4- مقاوم شدن فرد نسبت به الکل

5- بروز علائمی مانند تهوع ، استفراغ ، افزایش تعرق ، لرزش ، توهم ، استرس و بیهوشی هنگام ترک کردن یا ننوشیدن

علائم اعتیاد به الکل:

می توان گفت اعتیاد به الکل با الکلیسم در موارد زیر متفاوت است

1- در اعتیاد به الکل ، میل به نوشیدن شدت کمتری نسبت به الکلیسم دارد

2- اعتیاد به الکل صرفا شاملِ زیاده روی در نوشیدن تا جایی که فرد کنترل خود را از دست بدهد نمیشود

3- اعتیاد به الکل ممکن است شامل علائمِ فیزیکی نباشد

اگر مصرف کنندۀ الکل هستید ، پاسخ به پرسش های زیر می تواند میزان وابستگیِ شما را تا حدودی تخمین بزند.

1- آیا تا کنون به این فکر افتاده اید که باید کمتر الکل بنوشید ؟

2- آیا از نکوهشِ مردم نسبت به زیاده رویِ شما در مصرف الکل عصبانی می شوید ؟

3- آیا تا کنون به واسطۀ مصرف الکل احساس گناه کرده اید ؟

4- آیا زمانی که عصبانی می شوید و یا در شرایط سخت هستید ، الکل اولین راه حل و نجات است ؟

اگر پاسخ شما تنها به یکی از پرسش ها مثبت باشد ، احتمالا در آینده با مشکلاتی روبرو خواهید شد . اگر پاسخ شما به بیش از یک پرسش مثبت باشد ، احتمالا همینک نیز با مشکلات ناشی از مصرف الکل مواجه هستید. در هر دو صورت بهتر است به پزشک مراجعه کرده و نسبت به درمان اقدام کنید. حتی اگر پاسخ شما به همه پرسش ها منفی است ولی احساس می کنید در کار ، مدرسه و در جامعه دچار مشکل هستید باز هم باید به پزشک مراجعه کنید.

مصرف بیش از حد الکل و بی توجهی به تغییراتِ ناشی از آن می تواند باعث از دست دادن موقعیت های شغلی و اجتماعی و بروز مشکلاتِ خانوادگی و قانونی شود .

مشکلات جسمی ناشی از سوءِ مصرفِ الکل:

1- افزایش احتمالِ ابتلا به سرطان بویژه سرطانِ حنجره ، سرطانِ مری ، سرطانِ کبد ، سرطان معده و سرطان رودۀ بزرگ

2- هپاتیتِ الکلی ، همان گونه که از نامش پیداست ناشی از مصرفِ الکل می باشد. هپاتیتِ الکل یک عارضۀ شدید است و معمولا در افرادی که روزانه 100 گرم الکل ( معادلِ 230 میلی لیتر ویسکی ، 890 میلی لیتر شراب و یا 350 میلی لیتر آبجو ) به مدت یکسال مصرف می کنند دیده می شود و علائم آن شامل تب ، زردی و تورمِ کبد است

3- مشکلات مزمن و شدید لوزلمعده

4- ناخوشیِ کبدی ، اعتیاد به الکل می تواند سبب هپاتیتِ الکلی شود و هپاتیتِ الکلی می تواند زمینه سازِ ناخوشیِ کبدی شود ( نوعی سرطان کبد )

5- بروز مشکلاتِ عصبی ، مصرفِ الکل در دراز مدت باعث تخریب سیستم عصبی شده و این اختلالِ حرکتی و ناتوانیِ حسی را بهمراه دارد

6- بیماری های قلبی

7- افزایش فشار خون

8- سوء تغذیه ، کاهشِ ویتامین B12 ، Folate ( یک ویتامینِ حیاتی برای ساختِ سلول های قرمز خونی و عملکرد سیستم عصبی ) و ویتامینِ B1

9- مشکلاتِ جنسی و نعوظ غیر عادی

10- نارسایی جنینی در مادرانی که باردار هستند

11- افسردگی

12- افزایش میل به خودکشی

13- جنون و دیوانگی

14- عارضۀ Wernick-korsakoff: این عارضه مربوط به سیستم عصبی بوده که بدنبالِ آن فرد دچار عدم تعادل و اختلال های بینایی می شود

درمان:

بسیاری از مردم تا زمانی که مشکلاتشان از کنترل خارج نشود متوجه اعتیادِ خود نمی شوند. در شیوه های درمانیِ قدیم تصور میشد که افراد باید جلوی هوس خود را گرفته و مشکلات خود را نادیده بگیرند. اما امروزه مشخص شده مشاوره درمانیِ واقع گرایانه و کمی لطیف تر ، اثر بیشتری در بهبود افراد دارد.

اکثر افراد الکلی برای درمانِ بیماری های ناشی از مصرف الکل کمک نیاز دارند. و معمولا این اتفاق نیز روی می دهد و افراد بهبودیِ خود را بدست می آورند. تقریبا همه کسانی که به الکل اعتیاد دارند ، با همایت و درمانِ مناسب می توانند زندگیِ خود را سامان دهند.

درمان هم شاملِ مشاوره درمانی و هم دارو درمانی است و از سه بخش اصلیِ منع مصرف ، سم زدایی و توان بخشی تشکیل می شود.

یکی از موانعی که افرادِ الکلی را دلسرد می کند و باعث می شود آنها به درمان تمایل نداشته باشند ، پرهیز از ترکِ کامل الکل است. برای این افراد یک درمانِ میانه رو و تدریجی می تواند موثر باشد.

سم زدایی اولین فازِ درمان است. ترکِ الکل معمولا با خستگی همراه است به همین منظور برای کاهش علائمِ ترک ، از دارو استفاده میشود. این دوره معمولا 4 تا 5 روز زمان می برد. همچنین معاینۀ افراد برای تشخیصِ بیماری های احتمالی مانند بیماری هایِ کبدی و جلوگیری از پیدایش لخته هایِ خونی امری لازم است. رژیمِ غذاییِ مناسب همراه با مکمل های غذایی و ویتامین ها نیز از جمله اقداماتِ مهمِ درمان است. معمولا در حین درمان عوارضِ خطرناکی مانند جنونِ الکلی و یا افسردگی و دیگر اختلال های خلقی ممکن است رخ دهند که باید درمان شوند.

به دنبالِ تحقیقاتِ گسترده و فراگیرِ سازمانِ جهانیِ اعتیاد به الکل و الکلیسم ( NIAAA ) مشخص شد که هر یک از سه شیوۀ معمولِ رفتار درمانی ، برای ترک الکل و کاهش مشکلاتِ افراد مبتلا به آن بسیار مفید است. به طوریکه سه سال پس از اتمام مطالعات ، تقریبا یک سومِ افراد توانسته بودند بدونِ هیچ مشکل قابلِ توجهی نوشیدنِ الکل را کنار گذارند.

باید توجه داشت که نوشیدنِ الکل می تواند با اختلال های روانی مانند افسردگی و یا اختلال دو قطبی همراه شود که در این صورت بیسار مهم است که نسبت به درمانِ آنها اقدام شود. همچنین در دیگر اختلال های روانی ممکن است فرد به اشتباه برای درمان به الکل پناه بیاورد که در این حالت تشخیص و درمانِ آن اختلال باید در اولویت قرار گیرد.

داروها:

هر چند داروهای مختلفی برای ترک الکل وجود دارند اما نباید انتظارِ معجزه از آنها را داشت. و باید گفت دارویی وجود ندارد که به تنهایی بتواند موثر باشد.

اثرِ سه دارویِ خوراکی Disulfiram با نامِ تجایِ Antabuse ، Naltrexone با نامِ تجاریِ Depands و Revia و در آخر Acamprosate با نامِ تجاریِ Compral در درمانِ الکلیسم ثابت شده است. همچنین Neltrexone به صورتِ تزریقی و با اثر طولانی مدت نیز در دسترس است.

این داروها در کاهش مصرف ، خودداری از بازگشت و در نتیجه در درمان موثرند. Naltrexone بر مغز اثر گذاشته و میل و هوس به نوشیدن را کاهش می دهد از این رو برای افرادی که الکل را به تازگی ترک کردند مناسب است. Acamprosate برای کاهش علائم ناشی از ترک مانند استرس و بی خوابی موثر است. و Disulfiram باعث میشود که فرد پس از نوشیدنِ الکل احساسِ بیماری و سرماخوردگی داشته باشد که این می تواند مانعی برای نوشیدن شود.       

داروهای دیگری برای کاهش علائم پس از ترک مانندِ تعرق ، رعشه وحالت تهوع وجود دارند.

از دیگر برنامه های مفید برای درمان می توان به گروه های همایتی مانند AA اشاره کرد. البته هر چند AA یکی از روش های موثر و مفید است اما برای همه کارساز نمی باشد. حتی افرادی که از AA کمکِ فراوان گرفته اند بهترین حالت آن را زمانی می دانند که با مشاوره و دارو درمانی همراه باشد.